Papanikolau test, PAP test PAPA test, je jednostavna i bezbolna metoda ispitivanja ćelija u uzetom materijalu, sa prednje i zadnje usne i kanala grlića materice. Od uzetog uzorka se pravi citološki razmaz koji se fiksira na mikroskopskoj pločici i boji po metodi Papanikolau. Posle bojenja vrši se mikroskopska analiza morfoloških osobina ćelija u toku koje se mogu otkriti znaci zapaljenja grlića, uzročnici infekcije, dobroćudne i zloćudne ćelije i druge patohistološke promene.

Papanikolau test je metoda dopunskog ispitivanja u okviru ginekološkog pregleda koja ima za cilj rano otkrivanje prekanceroznih i kanceroznih promena ćelija grlića materice, koje prethode karcinomu

Za tumačenje rezultata Papanikolau testa 1954 godine uvedena je klasifikacija, koja se dugo koristi u ginekološkoj praksi
• PAPA I - uredan nalaz
• PAPAII - netipične zapaljenjske promene
• PAPA III - displazija: blaga, srednje teška ili teška
• PAPA IV - karcinom in situ
• PAPA V - sumnja na invazivni karcinom.

Papanikolau test, ponekad nazivan Pap test, PAPA test ili cervikalni citološki pregled, je jednostavna skrining metoda kojom se mogu otkriti abnormalne ćelije u grliću materice. Redovna primena Papanikolau testa povećava mogućnosti da se pravovremno uoče abnormalne ćelije. Ukoliko se i desi da one ne budu uočene, na nekom od narednih Papanikolau testa, nakon izvesnog vremena, one se mogu naći.

Zato se izvođenje Papanikolau testa, kao sastavnog dela redovnog ginekološkog pregleda, obavezno preporučuje jednom godišnje:
• Seksualno aktivnim ženama
• Ženama starijim od 18 godina,
• U toku i nakon lečenja bolesti genitalija.

Ukoliko je medicinski opravdano test se može izvoditi na šest meseci a prema potrebi i češće, jer su istraživanja pokazala da se redovnim i pravovremenim Papanikolau testom i do 90% može smanjiti rizik umiranja od raka grlića materice.

Nažalost oko 30 % nalaza Papanikolau testa u Srbiji nije verodostojan jer i žena sa urednim nalazom može imati prekanceroznu promenu. Zbog toga u Srbiji ginekolozi obavljaju preglede u kraćem vremenskom intervalu, a najmanje jednom godišnje, sve do dva negativna, uzastopna nalaza Papanikolau testa, nakon čega se pregledi proređuju na jednu dve i tri godine.

Po broju žena obolelih od raka grlića materice Srbija zauzima neslavno prvo mesto. Zapanjujuća je činjenica da se svakog dana kao posledica ove bolesti, ugasi jedan život. Da tragedija bude veća, ova bolest otkrivena na vreme je potpuno izlečiva. Razlog kasnog postavljanja dijagnoze najčešće je neredovnost preventivnih ginekoloških pregleda žene. Papanikolau test je jednostavna analiza kojom se rak grlića materice može detektovati u najranijoj fazi, kada je izlečenje stoprocentno.

Problem kod ovih testiranja može biti taj, što humani papiloma virusi koji su česti i prenose se seksualnim odnosom mogu prouzrokovati promene u ćelijama koje su potpuno bezopasne, a sliče prekancerozi. Da bi se tačno odredilo da li su te promene na ćelijama bezopasne ili potencijalni rak, potrebno je, napraviti nekoliko kontrolnih pregleda, sve dok rezultat testa ne postane potpuno normalan.

Humani papiloma virus spada u rod Papiloma virusa, a u porodicu Papovaviridae. Otporni su na visoke temperature i organske rastvarače. Postoji preko 80 identifikovanih papiloma virusa koji prouzrokuju nekoliko različitih vrsta bradavica kod ljudi: kožne, plantarne, ravne i laringealne papilome, a 30 izaziva polne kondilome Ukoliko se radi o tzv. low-risk tipovima (6, 11, 41, 43, 44) javljaju se genitalne bradavice (condylomata accuminata) koje su zarazne i prenose se polnim odnosom. High-risk tipovi virusa (16, 18, 31, 35, 39, 45, 51, 52, 56) opasni su utoliko što se povezuju s pojavom abnormalnosti epitela vrata materice (cervikalna displazija) u odsustvu bilo kakvih drugih simptoma.

HPV se dokazuje uzimanjem brisa vrata materice odnosno uzimanjem brisa mokraćne cevi kod muškarca. Ne kultiviše se. Dokazuje se PCR-om.

Priprema za PAPA test

Najbolje vreme za uzimanje uzorka za citološki pregled je sredina menstrualnog ciklusa (10-20 dana nakon prvog dana poslednje menstruacije). Dva dana pre odlaska na pregled žana treba da izbegava tuširanje vagine ili umetanje vaginalnih lekova, spermacidnih pena, krema ili vaginaleta kako ne bi nastalo „maskiranje“ izmenjenih ćelije. Najmanje 24 časa pre pregleda ne treba imati seksualne odnose.

Izvođenje testa
Klasičan način

Papanikolau test je relativno jednostavna metoda, koja traje samo nekoliko minuta, i izvodi se u toku ginekološkog pregleda. Ginekolog specijalnim instrumentom (spekulumom) ulazi u vaginu i kroz njegov otvor specijalnim drvenim štapićem (na čijem se jednom kraju nalazi komadić vate), ili četkicom uzima uzorak materiala za citološki pregled sa prednje i zadnje usne grlića materice i iz kanala grlića materice.

Od uzorka se u mikrobiološkoj laboratoriji pravi citološki razmaz (ćelije grlića materice se razmažu po predmetnom staklu i boje specijalnim bojama) u kojem se pod mikroskopom gledaju znaci zapaljenja grlića materice, uzročnici infekcije, dobroćudne i zloćudne ćelije i druge promene.
Ukoliko nalaz Pap-a testa pokazuje na premaligno ili malligno stanje, potrebno je ponoviti nalaz. Neophodno je da se cerviks pogleda pod uveličanjem, uz pomoć optičkog instrumenta-kolposkopa pa pacijentkinji dati adekvatnu dokumentaciju o izvršenom pregledu.

Kolposkopija se vrši pre bimanuelnog pregleda. Najpre se kolposkopski pregledaju spoljašnji genitalni organi, zatim se stavlja spekulum i sistematski pregleda vagina i grlić. Aplikovanjem rastvora 3% sirćetne kiseline uklanja se sluz, a epitel grlića bubri i promene postaju vidljivije. Premazivanjem grlića Lugolovim rastvorom (rastvor joda) zdravi delovi grlića prekriveni pločasto-slojevitim epitelom dobijaju tamnobraon boju, dok delovi grlića sa cilindričnim epitelom, displazičnim epitelom i maligno tkivo, koje ne sadrži glikogen, ostaju neobojeni (jod - negativni). Premazivanje grlića rastvorom joda naziva se Schillerova proba. Ako se i nakon ponovljenih testova dokaze prisustvo odredjenih displazija ginekolog će savetovati dodatnu dijagnostičku proceduru, odnosno biopsiju.